مشروح سخنان حضرت آیت‌ا... سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد ایرانشناسی
در همایش بین‌المللی زاگرس شناسی، با موضوع: «بررسی منشاء پیدایش حیات انسان در رشته کوههای زاگرس»
با تشکر از مهمانان گرامی و همچنین تشکر از برگزارکنندگان پرحوصله و دقیقی که در این کار پیشقدم شدند و این جلسه را تشکیل دادند و هر یک از این جلساتی که تشکیل میشود پایه و مقدمه‌ای است برای کارهای بعد و این کارها، کاری اتفاقی که در مقطعی از زمان صورت گرفته باشد، نیست. این کارها باید هر کدام پایه و ریشه‌ای شود برای کارهای دیگر و تحقیق بیشتر و رسیدن به اهداف تحقیقی که ما فعلاً در حوزه ایرانشناسی داریم.
ایران سرزمینی است اصیل و دارای ویژگیها و کرامتهایی که بشر و علم و دانش از آن برخاسته‌اند و شخصیتهایی را از قدیم تا به امروز و بعد از این با استعدادهای فراوان پرورانده و توانسته تاریخی بسیار عمیق و افتخارآمیز برای این کشور ایجاد کند.
ایرانشناسی کاری مبتنی بر تعصبات جغرافیایی نیست، بلکه نگاهی است بر حقیقتی که در جهانِ گذشته وجود داشته و در آن کارهایی شده و ارزشهایی را به عرصه تاریخ آورده و رجال بزرگی را پرورش داده است و در نتیجه راهی را برای یک زندگی و زیست انسانی- و نه حیوانی- مبتنی بر آگاهی و علم و اخلاق ایجاد کرده است.
ما اینرا زمینه کارهای دیگر بنیاد میدانیم که بدانند ایرانشناسی وظیفه‌ای دارد و اساساً انجام این وظیفه یکی از کارهایی است که بر علم و اطلاع مردم و روشنگری تاریخ هم کمک میکند و کار اساسی است و بیشتر از یک کار ملی، دنیای ما به آن احتیاج دارد. امیدواریم که در این زمینه بتوانیم گامهای بلندی برداریم.
موضوع انسان، موضوع مهمی بوده که برای خود انسان و همیشه این سئوال را ایجاد میکرده که چگونه بوده و انسان در ذات و در زندگی و در جهان چه نقشی دارد. جهان چیست؟ انسان چیست؟ و رابطه این دو با هم چیست؟
در اینکه آغاز حیات انسان از کجا آغاز شده هم مباحثی است، که در قرون قدیم از روی برخی تحقیقات طبیعی نتایجی گرفتند که انسان از نسل پست‌تری مثل حیوان یا حیوان‌نما ایجاد شده باشد.
نگاه دینی بر عکس این است و اشاره‌ای به آدم و حوا در همه ادیان بوده و در فرهنگ ما هم هست. اما نکته اول خاستگاه و آغاز کار حیات انسان از کدام سرزمین بوده است؟ یک مشکل علمی و تاریخی است که تقریباً میتوان گفت بجایی نرسیده و عموماً هم غربیها مجبور شدند به یکی از نقاط مشرق ایران یا غرب ایران توجه کنند.
اگر بخواهیم قرائن را ملاک قرار دهیم، خیلی زود انسان به این نقطه میرسد که چرا آغاز انسان از ایران نباشد؟ اینرا دیگران هم گفته‌اند. مانند «ویلیام جونز» که در هندوستان و انگلستان تحقیق میکرد. در روزهای گذشته نیز خبری از یک محقق ایتالیایی خواندم که گفته بود بشر و تاریخ از منطقه جیرفت شروع شده و ایران را مرکز دانسته است. بعضی دیگر از محققین هم به ایران اشاره کرده‌اند، اما جای خاصی را مشخص نکرده‌اند. من شخصاً به این فکر افتادم که ما با این استعدادی که در زاگرس هست و از شمال‌غربی تا جنوب‌شرقی همچون حمایلی بر سینه ایران نشسته و همه‌جور استعدادی را برای اینکه پایگاه و خاستگاه انسان باشد، داراست؛ چرا منشاء انسان نباشد؟
برای اثبات این قضیه، یکی از بهترین و محکمترین مدارک ما، مدارک باستانشناسی است؛ تاریخ ما باید بر اساس معلومات و تحقیقات باستانشناسی پایه‌گذاری شود. وقتی نگاه میکنیم در این زمینه بعضی قرائن هست و همینجا در جلساتی که داشتیم و متخصصان بحث کردند، آثار طبیعی موجود در ایران از قبیل آثار باستانی که در کوهها و اراضی گوناگون کشف شده‌اند، میتواند مؤید این باشد که تاریخ زیست در ایران و در نواحی زاگرس خیلی قدیمیتر از چیزی است که در تاریخ ذکر شده است.
اگر باستانشناسی پایه استوار آنرا بگذارد و بقیه بعنوان مؤیدها بیایند در وسط کار، میتوان این مسئله را بصورت علمی و کامل از آب درآورد و ثابت کرد که در منطقه زاگرس بدلیل امکانات زیاد و خوبی که در آن برای زیست بشر وجود داشته- از حیث وجود آب و هوا، از حیث وجود زیستگاههای طبیعی و غارها، از لحاظ آب و مواد غذایی- زمینهای حاصلخیز و مناسبی را برای کار کشاورزی و دامپروری محیا میکرده است. بر این اساس میتوان این فرضیه را داد که این سرزمین خواستگاه انسان بوده و نسلهای انسانی از آن برخاسته‌اند. البته اگر دلیل علمی از نواحی دیگری ارائه شود، حال چه از خودمان یا از غربیها و شرقیهای دور بدست بیاید که عکس این نتیجه را بدهد، باید تسلیم شد و تعصب بخرج نداد.
باید تا آنجایی که پیش میرویم، اگر دیدیم امید به اینکه این فرضیه ثابت شود، زیاد هست و ارزش اینرا دارد که ما در این موضوع سرمایه‌گذاری کنیم- البته یک مقدار تحقیقات باستانشناسی به سفارش بنیاد ایرانشناسی انجام شده و خواهد شد و برخی کارها بعد از این خواهد بود- این تحقیقات ادامه یابد.
این برادر و خواهر ما که از خارج آمده‌اند، ایرانیان عزیز، اینها تحقیقاتی در دور از اینجا کرده‌اند و میتوانند رابط باشند با کسان دیگری که من اشاره کردم. بتازگی یک ایتالیایی این مطلب را بیان کرده، مجموعاً امیدواریم به نتایج خوبی دست یابیم و این موضوع هم یکی از افتخارات این کشور بشود.
غربیها عامدانه و بغرض ایران را یک منطقه مبهم و تاریک بلحاظ تاریخی جلوه داده‌اند. آنها کشفیانی از هندوستان، مصر و حتی از بین‌النهرین را مرتب مطرح و بزرگنمایی میکنند، اما به ایران که میرسند، سرپوش میگذارند؛ چرا که نیاکانشان به آنها گفته‌اند این ملت، ملت بزرگیست؛ اگر موقعیت خودش را بشناسد بر دنیای فکر و علم و عقل مسلط خواهد شد و برای شما جایی باقی نمیگذارند.
یکی از جلوههای روحیه بلند ایرانی همین انقلاب اسلامی ایران است، که امروز در دنیا دارد ملتها را رهبری میکند و به مردم دنیا این نوید را میدهد که روز بهتری از راه خواهد آمد و ظلم و ظالم و بیداد و ستمگری هر دو از بین میروند.
به برکت علم و آگاهی که انسان در این سرزمین میبیند، در عرصه علم و فرهنگ و تمدن، از هزاران سال پیش تاکنون، ایرانیان خیلی خدمت به بشریت کرده‌اند. در بنیاد حکمت اسلامی صدرا تحقیقاتی درباره پیشبرد علوم و حکمت، اخلاق و ترویج اخلاق، تولید تمدن و علم، نشر تمدن و فرهنگ والای انسانی انجام شده که، بر پیشقدم بودن ایرانیان در این حوزهها صحه میگذارد. تاریخ غرب هم دارد به مروز تغییر میکند و از آن خودستاییها دور میشود.
من خیلی امیدوارم و میخواهم امید بدهم که هیچوقت مأیوس نشوید و کار را برای خود ارزش کار و با علم انجام دهید. هر نتیجه‌ای بدست بیاید، مطلوب است. امیدوارم انشاءا... این همایش بتواند ابهامهای تاریخی را بردارد و ما را بیشتر به پیش ببرد و راه را برای آیندگان و کسانیکه در سرزمینهای دیگر هستند، باز کند انشاءا... .